Obowiązek przestrzegania zasad równościowych

Instytucje oraz beneficjenci realizujący program regionalny Fundusze Europejskie dla Opolskiego 2021-2027 (FEO 2021-2027), zgodnie z postanowieniami Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027 [1], zobowiązani są do przestrzegania horyzontalnych zasad równościowych:

• zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami,
• zasady równości szans kobiet i mężczyzn.

 

Oprócz horyzontalnych zasad równościowych w systemie wdrażania funduszy europejskich obowiązują również horyzontalne warunki podstawowe, które muszą być spełnione  przez cały okres realizacji FEO 2021-2027.

Tymi warunkami są:

• warunek skutecznego stosowania Karty praw podstawowych [2],
• warunek wdrożenia i stosowania Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych [3].

 

Instytucje zaangażowane w realizację programu regionalnego FEO 2021-2027 mają obowiązek przestrzegania postanowień Karty praw podstawowych oraz Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych na każdym etapie i w każdym procesie realizacji FEO 2021-2027, czyli podczas przygotowywania, wdrażania, monitorowania, sprawozdawczości, ewaluacji, informacji i promocji oraz kontroli programu.

Beneficjenci zobowiązani są do przestrzegania postanowień tych dokumentów w trakcie realizacji swoich projektów.

Stosowanie zasad równościowych w projektach

We wdrażaniu FEO 2021-2027 niedopuszczalna jest wszelka dyskryminacja ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. Ponadto w procesie przygotowania, aktualizacji  i wdrażania FEO 2021-2027 pod uwagę musi być  brane w szczególności zapewnienie dostępności dla osób z niepełnosprawnościami.

Stosowanie zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oznacza, że wszystkie produkty projektów (w tym usługi), które otrzymają dofinansowanie z funduszy unijnych FEO 2021-2027, muszą być dostępne dla wszystkich ich użytkowników/użytkowniczek.

Dostępność pozwala w szczególności osobom z niepełnosprawnościami i osobom starszym na używanie produktów projektu na równi z innymi osobami.

Przykładami produktów projektów, które powinny być dostępne bez wyjątków (bez dyskryminacji) dla wszystkich ich użytkowniczek i użytkowników, są:

• środki transportu, w tym: autobusy, wagony,
• wybudowane lub zmodernizowane budynki użyteczności publicznej, w tym: szpitale, muzea, dworce kolejowe, miejsca przesiadkowe, przystanki,
• sprzęt medyczny służący do ochrony lub ratowania zdrowia,
• strony lub aplikacje internetowe,
• szkolenia lub wydarzenia kulturalne.

 

Rozwiązania, które powodują, że produkty projektów (w tym usługi) są dostępne dla wszystkich bez dyskryminacji, zostały opisane w standardach dostępności dla polityki spójności 2021-2027, czyli w załączniku numer 2 do Wytycznych dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027 [4].

Stosowanie zasady równości szans kobiet i mężczyzn oznacza z jednej strony wdrożenie w danym projekcie działań (rozwiązań), które wpłyną na wyrównanie szans płci będącej w gorszym położeniu. Jednak z drugiej strony  chodzi o stworzenie takich mechanizmów, aby w trakcie realizacji projektu na żadnym etapie nie dochodziło do dyskryminacji i wykluczenia ze względu na płeć.

Stosowanie tej zasady ma pozwolić na osiągnięcie stanu, w którym kobietom i mężczyznom przypisuje się taką samą wartość społeczną, równe prawa i obowiązki. Obie płcie powinny mieć równy dostęp do korzystania z zasobów (rozumianych jako środki finansowe, szanse rozwoju), a także możliwości wyboru drogi życiowej bez ograniczeń wynikających ze stereotypów płci. Celem stosowania tej zasady w projektach jest np. uwzględnienie perspektywy płci przy projektowaniu produktów (w tym usług) danego projektu.

Zgodnie z zapisami podrozdziału 5.1, pkt. 1, lit. e) Wytycznych dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027 [4], każda Instytucja Zarządzająca w okresie wdrażania programu wyznacza Koordynatora zasad równościowych.

Koordynator zasad równościowych w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Opolskiego, tj. z ramienia Instytucji Zarządzającej programem regionalnym Fundusze Europejskie dla Opolskiego 2021-2027:

Aneta Nowobilska

a.nowobilska@opolskie.pl

tel. 77 54 16 227

 Koordynator zasad równościowych w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Opolu, tj. Instytucji Pośredniczącej programu regionalnego Fundusze Europejskiej dla Opolskiego 2021-2027:

Agnieszka Siczewska

a.siczewska@wup.opole.pl

tel. 77 44 16 599

Koordynator zasad równościowych w Opolskim Centrum Rozwoju Gospodarki w Opolu, tj. Instytucji Pośredniczącej programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Opolskiego 2021-2027:

Bożena Stafij

b.stafij@ocrg.opolskie.pl

tel. 77 40 33 666

Warunek skutecznego stosowania Karty praw podstawowych

Zgodnie z artykułem 9 ust. 1 rozporządzenia ogólnego 2021/1060 [5] obowiązkiem państwa członkowskiego oraz Komisji Europejskiej jest zapewnienie, że w procesie wdrażania funduszy europejskich szanowane będą prawa podstawowe oraz przestrzegana Karta praw podstawowych Unii Europejskiej [2].

Karta praw podstawowych to zbiór fundamentalnych praw człowieka. Zawiera prawa  i zasady w odniesieniu do sześciu zagadnień: godności, wolności, równości, solidarności, praw obywatelskich i wymiaru sprawiedliwości. Tekst karty praw podstawowych został opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE C 236/2012, wydanie polskie z 26 października 2012 r.

W zakresie stosowania Karty praw podstawowych przy wdrażaniu funduszy unijnych, Komisja Europejska przyjęła „Wytyczne dotyczące zapewnienia poszanowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej przy wdrażaniu europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (2016/C269/01)” [6].

Rekomendowane jest korzystanie z Załącznika nr III do ww. dokumentu, tj. praktycznego narzędzia w postaci tzw. „listy kontrolnej dotyczącej praw podstawowych”, która może być stosowana przez m.in. beneficjentów przygotowujących i realizujących projekty finansowane ze środków unijnych.

Każdy Beneficjent ma obowiązek przestrzegania Karty praw podstawowych w trakcie realizacji projektu.

W procesie wdrażania FEO 2021-2027 stosowane będą mechanizmy, których celem jest zapewnienie zgodności programu (w tym projektów) z tym dokumentem oraz procedura zgłaszania przypadków niezgodności w tym zakresie (tak działań instytucji, jak i beneficjentów).

Koordynator ds. Karty praw podstawowych w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Opolskiego, tj. z ramienia Instytucji Zarządzającej programem regionalnym Fundusze Europejskiej dla Opolskiego 2021-2027:

Katarzyna Trumpus

k.trumpus@opolskie.pl

tel. 77 54 16 213

 Koordynator ds. Karty praw podstawowych w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Opolu
tj. Instytucji Pośredniczącej programu regionalnego Fundusze Europejskiej dla Opolskiego 2021-2027:

Monika Niedbał 

m.niedbal@wup.opole.pl

tel. 77 44 16 678

Koordynator ds. Karty praw podstawowych w Opolskim Centrum Rozwoju Gospodarki w Opolu, tj. Instytucji Pośredniczącej programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Opolskiego 2021-2027:

Aleksandra Fuk

a.fuk@ocrg.opolskie.pl

tel. 77 40 33 698

Warunek wdrożenia i stosowania Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych [3]

Zgodnie z postanowieniami Umowy Partnerstwa [1] ze stosowaniem zasady równości szans  i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami wiąże się konieczność spełnienia przez FEO 2021-2027 horyzontalnego warunku podstawowego w zakresie wdrażania postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych [3].

Oznacza to, że produkty (w tym usługi) w ramach projektów dofinansowanych w ramach FEO 2021-2027 muszą być zgodne z wymogami wynikającymi z tego dokumentu, z poszanowaniem zasad równości, wolności wyboru, prawa do niezależnego życia, dostępności i zakazu wszelkich form segregacji.

Z tego względu w procesie wdrażania FEO 2021-2027 stosowane będą mechanizmy, których celem jest zapewnienie zgodności programu (w tym projektów) z tym dokumentem oraz procedura zgłaszania przypadków niezgodności w tym zakresie (tak działań instytucji, jak i beneficjentów).

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Warto podkreślić, że w prawie polskim obowiązek stosowania zasad równościowych wynika z artykułów: 32 i 33 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku [7].

Zgodnie z artykułem 32 Konstytucji wszyscy są równi wobec prawa oraz mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Jednocześnie nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Ponadto, zgodnie z artykułem 33 Konstytucji, kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia  i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

Podstawy prawne:

[1] UMOWA PARTNERSTWA DLA REALIZACJI POLITYKI SPÓJNOŚCI 2021-2027 W POLSCE

Umowa Partnerstwa na lata 2021-2027 z 30 czerwca 2022 r. (uzgodniona z Komisją Europejską strategia wykorzystania środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej) zawiera w punkcie 9 obowiązek zapewnienia zgodności wdrażanych programów z zasadami horyzontalnymi: zasadą równości szans kobiet i mężczyzn oraz zasadą równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami.

[2] Karta praw podstawowych z dnia 26 października 2012 r.

[3] Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13    grudnia 2006 r.

[4] Wytyczne dotyczące realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027 z dnia 29 grudnia 2022 r. , https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/dokumenty/wytyczne-dotyczace-realizacji-zasad-rownosciowych-w-ramach-funduszy-unijnych-na-lata-2021-2027-1/

[5] ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej

[6] ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2021/1057 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+)

[7] Wytyczne dotyczące zapewnienia poszanowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej przy wdrażaniu europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (2016/C 269/01)

[8] KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r.